CERN Nükleer Araştırmalar için Avrupa Konseyi anlamına gelen Fransızca Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire sözcüklerinin kısaltmasıdır. Bu kurum, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarıdır. 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kurulmuş olan CERN’in günümüzde 20 asil üyesine ilaveten Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 8 gözlemci üyesi vardır.

CERN’de yüzlerce bina, 3000 kişilik destek personeli ve CERN personeli olan 2500 kadar fizikçi vardır. Bunlardan 100 kadarı kuramsal fizikçilerdir. Diğerleri ise, çeşitli kuramların araştırıldığı deney düzeneklerinin projelerini hazırlayan, yapımını sağlayan ve deneyleri yürüten deneysel fizikçiler ve mühendislerdir. CERN’ün kendi personeline ek olarak dünyanın seksen ülkesinden yaklaşık 8000 kadar fizikçi ve mühendis de CERN’de yer almaktadır.
CERN’de en önemli yeri, yeraltındaki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) denilen parçacık hızlandırıcılarının, olduğu bölgedir. Tarım arazisinin altında kilometrelerce uzanan dev makinalarda proton denilen atom parçacıkları yahut atom çekirdekleri birbirleriyle çok yüksek hızlarda çarpıştırılırlar. Örneğin özel görelilik kuramına göre LHC’deki protonlar ışık hızının %99.999998’sine kadar hızlanınca protonun kütlesi de 7000 katına (7 TeV) çıkacaktır. 1956’da kurulan 28 GeV’lik eşzamanlı proton hızlandırıcısından sonra 1976’da da 450 GeV’lik bir başka hızlandırıcı daha kulanıma girdi. 1981’de geliştirilerek çarpışma halkası olarak kullanılabilecek duruma getirilen bu cihazdan bugün, dönüşümlü olarak parçacık hızlandırıcısı ve çarpıştırıcı olarak faydalanılmaktadır. Çarpışmalar ile bazı kısa ömürlü yeni madde biçimleri bu arada parçacık fizikçilerinin ilgilendiği W ve Z parçacıkları ortaya çıkarılmıştır. CERN, Avrupa’nın fizik alanında Amerika ve Rusya ile yarışa girmesini sağlamıştır.

Orijinal 12 CERN üyeleri (1954’ten)
Belçika
Danimarka
Almanya
Fransa
Yunanistan
İtalya
Norveç
İsveç
İsviçre
Hollanda
Birleşik Krallık
Yugoslavya (1961 yılına kadar)

Daha sonra katılan üyeler:
Avusturya 1959
İspanya 1961
Portekiz 1985
Finlandiya 1991
Polonya 1991
Macaristan 1992
Çek Cumhuriyeti 1932
Slovakya 1993
Bulgaristan 1999
Katılması için süreci işleyen ülkeler:
Romanya 2008

Üyelik için başvuru yapmış olan ülkeler:
İsrail 2009
Sırbistan 2009
Türkiye 2009
Kıbrıs Cumhuriyeti 2009
Gözlemci üyeler: Avrupa Komisyonu, Amerika Birleşik Devletleri, Hindistan, İsrail, Japonya, Rusya, Türkiye, UNESCO.

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK), 2006 yılından itibaren Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) ile ilgili Türkiye’de yürütülen etkinlikleri koordine etmek, bilimsel etkinliklere katılmak, yürütülen çalışmaları finansal olarak desteklemek ve CERN çalışmalarında Türkiye’yi temsil etmek üzere görevlendirilmiştir. Türkiye ile CERN arasındaki ilişkinin çerçevesini belirleyen TAEK-CERN İşbirliği Anlaşması 14 Nisan 2008 tarihinde Cenevre’de imzalanmıştır. Hükümetimizin CERN üyeliği konusundaki tam desteği çerçevesinde, ülkemizdeki CERN faaliyetlerini koordine eden ve destekleyen TAEK tarafından 23 Ocak 2009 tarihinde CERN Konsey Başkanına gönderilen bir mektupla Türkiye’nin CERN’e üye olma başvurusu yapılmıştır. Ayrıca, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dr. M. Hilmi Güler tarafından imzalanan ve Hükümetin konuyla ilgili kararlılığını gösteren bir mektup da Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi nezdindeki T.C. Daimi Temsilciliği aracılığıyla CERN Konsey Başkanına 16 Mart 2009 tarihinde iletilmiş ve üyelik süreci resmen başlamıştır. Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) ile Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) arasında TAEK Başkanı Okay Çakıroğlu ile CERN Genel Direktörü Robert Aymar tarafından 14 Nisan 2008 tarihinde (Pazartesi) saat 15:30’da CERN’de (Cenevre) bir işbirliği anlaşması imzalanmıştır.
Türkiye CERN’nün günümüzdeki 8 gözlemci üyesinden biridir. Bu gözlemcilerden ikisi uluslararası örgütlerdir (UNESCO ve Avrupa Komisyonu). Geride kalan 6 gözlemci ülke arasında, en eskisi Türkiye’dir (1961 yılından beri.)

Paylaş